Ondersteuningsprogramma integratie regulier en speciaal onderwijs

Hier vindt u informatie over activiteiten en kennis, die in het kader van het ondersteuningsprogramma integratie regulier-speciaal onderwijs worden uitgevoerd. Het NCOJ begeleidt het project voor PO-Raad, VO Raad en het Steunpunt Passend Onderwijs.
Uit onderzoek naar de samenwerking en integratie van speciaal onderwijs, speciaal basisonderwijs en basisonderwijs kwam naar voren dat er veel handelingsverlegenheid bestaat in het veld met betrekking tot dit onderwerp. Vervolgonderzoek in het voortgezet onderwijs liet zien dat ook hier veel gebeurt, maar er ook behoefte is aan uitwisseling en van elkaar leren. Dit ondersteuningsprogramma voorziet daarin.

Op basis van de gesignaleerde behoeften aan organisatorische maar vooral ook inhoudelijke- en methodische ondersteuning, worden verschillende vormen van ondersteuning in samenhang aangeboden.
De ondersteuning is bedoeld voor samenwerkingsverbanden, schoolbesturen en scholen in het speciaal en regulier onderwijs die initiatieven (willen) ontplooien om passend onderwijs meer inhoud te geven door de speciale voorzieningen meer te bundelen of te integreren, en meer thuisnabij aan te bieden.
Onze activiteiten

Er is een vraagbaakfunctie ingericht voor locaties die vragen hebben over het onderwerp of kortdurende ondersteuning wensen.
Neem contactmet ons op om uw vragen aan ons te stellen.

Op deze site is een Expertisebank ingericht waarin publicaties over landelijk en internationaal beschikbare kennis en de opbrengsten van de verschillende projectactiviteiten zijn opgenomen. Daarnaast hebben we praktijkvoorbeelden uit het po en vo gepubliceerd.

Op diverse conferenties en bijeenkomsten verzorgen we presentaties of workshops. Zie de agenda waar en wanneer we bijdragen leveren.

Praktijkinitiatieven van samenwerking of integratie speciaal-regulier in po en vo komen regelmatig bijeen in Ontwikkelgroepen, gericht op uitwisseling, verdieping en werkontwikkeling.
Die bijeenkomsten draaien om inhoudelijke/methodische vraagstukken of organisatorische en meer beleidsmatige vragen. Te denken valt aan onderwerpen als de organisatie van samenwerking/integratie en financiering, de groepering van leerlingen, het volgen van werkprocessen, ondersteuning en professionalisering van medewerkers, het in beeld brengen van opbrengsten, de samenwerking met ouders en de verbinding met jeugdhulp/zorg, enzovoort.
De groepen kunnen waar nodig versterkt worden met binnen- en buitenlandse experts.

Professionalisering bij samenwerking regulier-gespecialiseerd onderwijs

december 2023 - Op 29 november 2023 is door het NCOJ en het Steunpunt Passend Onderwijs een themabijeenkomst georganiseerd over 'Professionalisering / deskundigheidsbevordering voor samenwerking van regulier en gespecialiseerd onderwijs'.

Op veel plaatsen in het land wordt nauw samengewerkt tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs om meer maatwerk te kunnen bieden voor kinderen en te werken aan inclusiever onderwijs. Een van de eerste vragen die door scholen dan gesteld worden is dan: Welke competenties hebben we als team en als onderwijsprofessionals nodig om voor elk kind in een groep met een grotere diversiteit een passend onderwijsaanbod te kunnen doen?

Verder lezen over professionalisering

Op de themabijeenkomst is er gekeken naar drie aspecten van professionalisering voor inclusiever onderwijs, zowel voor primair- als voortgezet onderwijs:

Wat zijn belangrijke aspecten van professionalisering voor inclusiever onderwijs? Denk aan de benodigde attitude / mindset, teamleren, bij elkaar kijken - elkaars expertise kennen - van elkaar leren, functie van een expertisecentrum, schoolontwikkeling, enz.
Welke specifieke methodieken kunnen behulpzaam zijn voor deskundigheidsbevordering ten behoeve van samenwerking regulier-speciaal / inclusiever onderwijs? Denk aan co-teaching, lesson studies, mediërend leren, kijken achter het gedrag, enz.
Hoe kunnen de lerarenopleidingen / PABO’s goed inspelen op de behoeftes van dit nieuwe type leraar? Ofwel: hoe werken zij samen met bestaande praktijkinitiatieven van integratie regulier-speciaal onderwijs? Denk aan Samen Opleiden, Opleiden in de school, enz.

Praktijkvoorbeelden Eduwiek en Europaschool

Gestart werd met een introductie op het onderwerp van de dag door Dolf van Veen. Hij legde het accent op professionalisering als functie van en voor schoolontwikkeling en de rol van de opleidingen.
De drie bovengenoemde thema’s kwamen aan bod in twee praktijkpresentaties:

Het Expertisecentrum van Eduwiek als basis voor deskundigheidsbevordering. Els van Grunsven vertelde over de huidige rol van het Expertisecentrum binnen het zeer gevarieerde onderwijsaanbod van Eduwiek en mogelijkheden voor de toekomst.
Methodieken voor deskundigheidsbevordering door de maatwerkleerkracht op de Europaschool in Enschede. Sanne Bijkerk en haar collega Saskia vertelden over de functies van de maatwerkleerkracht binnen het inclusievere onderwijs op de Europaschool.

Daarna is in tafelgroepen doorgepraat over deze thema’s. Vaak terugkerende uitspraken waren onder meer: "professionalisering en ondersteuning horen onlosmakelijke bij elkaar",
"ondersteuning in de klas zelf, dus meedoen / meewerken werkt het beste voor deskundigheidsbevordering",
"ontmoeten - relaties - verbinding - vertrouwen bevorderen maken leren van elkaar mogelijk",
"professionalisering is niet primair een individuele aangelegenheid, maar vooral een teamaangelegenheid",
"teamscholing = schoolontwikkeling".

In een kleiner groepje zal onderzocht worden of en hoe er aan de opbrengsten van de bijeenkomst een vervolg kan worden gegeven.

De presentaties kun je hier in een document downloaden.

Terugplaatsen of schakelen

oktober 2023 - Op 27 september 2023 is door het NCOJ en het Steunpunt Passend Onderwijs een themabijeenkomst georganiseerd over 'Terugplaatsen of schakelen van gespecialiseerd naar regulier onderwijs'. Vanuit de wens om meer kinderen ’thuisnabij passend onderwijs' te bieden en zeker vanuit de ambitie voor inclusiever onderwijs zou het waardevol zijn om leerlingen voor wie dat mogelijk is terug te plaatsen of over te laten stappen vanuit gespecialiseerd naar regulier onderwijs.

Tijdens de bijeenkomst kwamen onder meer de volgende vragen aan de orde: wat helpt om terugplaatsingen te bevorderen, onder welke condities is terugplaatsen of schakelen kansrijk, en wat vraagt dat van alle betrokken partners?
Verder lezen over praktijkvoorbeelden

De wens tot terugplaatsen bestaat al heel wat jaren. Helaas laat de praktijk zien dat er nauwelijks leerlingen terug- of overgeplaatst worden vanuit het gespecialiseerde onderwijs naar regulier basis- en voortgezet onderwijs. Maar onderzoek laat ook zien dat daar waar terugplaatsingen plaatsvinden, die bij ruim 80% van de leerlingen succesvol zijn! Ook neemt het aantal initiatieven toe om automatische doorstroom vanuit het so naar het vso af te remmen door so-leerlingen met extra begeleiding voor te bereiden op instroom in regulier vo.

Praktijkvoorbeelden Meppel en Rotterdam

De bijeenkomst werd gestart met de presentatie van twee praktijkvoorbeelden waarin de volgende vragen centraal staan:

Hoe wordt in het OPDC WijsZo (po) in Meppel gewerkt aan terugplaatsing naar het basisonderwijs?
Hoe wordt in het OPDC Rotterdam-Zuid (vo) gewerkt aan het terugplaatsen van leerlingen naar het voortgezet onderwijs?

In verschillende groepen werd gesproken over de eigen ervaringen met terugplaatsing en werd door de deelnemers gezamenlijk gezocht naar kansen en condities voor succesvol terugplaatsen. In een kleiner groepje zal later onderzocht worden of en hoe er aan de opbrengsten van de bijeenkomst een vervolg kan worden gegeven.

Beide presentaties zijn terug te lezen.
OPDC Meppel
OPDC Rotterdam (video)

Model Samenwerkingsovereenkomst regulier en gespecialiseerd onderwijs

maart 2023 - De afgelopen jaren zijn in de ontwikkelgroepen en informatiebijeenkomsten diverse vragen opgekomen over de wijze waarop de samenwerking is georganiseerd en met name of afspraken tussen partijen zijn vastgelegd en welke zaken dan belangrijk zijn. Als antwoord op deze vragen is in samenspraak met de bestuurlijke werkgroep een model samenwerkingsovereenkomst voor scholen ontwikkeld en gepubliceerd.

Dit model is bedoeld als hulpmiddel om diverse vormen van intensieve samenwerking tussen reguliere scholen en scholen voor gespecialiseerd onderwijs (sbo, so, vso en ook pro) bestuurlijk goed te regelen, zoals op het gebied van het onderwijs(proces), de inzet van personeel, overdracht van financiële middelen, en huisvesting.
Zo kunnen afspraken tussen de schoolbesturen goed worden vastgelegd en wordt transparantie en duidelijkheid bevorderd. Het model is geschikt voor verschillende vormen van integratie van groepen leerlingen vanuit het regulier en gespecialiseerd onderwijs, of integratie van groepen leerlingen binnen het gespecialiseerd onderwijs.
Het model is als PDF beschikbaar en te downloaden.

FAQ's Beleidsregel experimenten regulier-speciaal onderwijs

december 2022 - De afgelopen jaren hebben ons vele vragen omtrent de Beleidsregel bereikt. Bijvoorbeeld over de voordelen van de Beleidsregel, de termijn waarin nog voor deelname kan worden ingeschreven, de bevoegdheid van docenten, de menging van groepen leerlingen uit het vso en vo, de inzet van cluster 1 en 2, en nog vele meer. We hebben de meestgestelde vragen en antwoorden over de Beleidsregel en vergaande samenwerking/integratie op een rijtje gezet.
Lees de FAQ's »

Start- en implementatiefase praktijkinitiatieven gebundeld

november 2020 - Tijdens de conferentie 'Passend onderwijs; stappen vooruit!' van 27 november 2020 werd stilgestaan bij de publicatie getiteld 'Een goed voorbereide start'. In het licht van deze conferentie zijn beschrijvingen van praktijkinitiatieven gebundeld die al een aantal jaren werken aan de beweging naar meer geïntegreerd onderwijs.

Een goed voorbereide start verhaalt over de start- en implementatiefase van praktijkinitiatieven. Om echt passend onderwijs te kunnen bieden is het voor sommige leerlingen nodig om de schotten tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs op te heffen. Deze leerlingen zijn gebaat bij maatwerk, dat deels wordt geboden in het regulier- en deels in het (voortgezet) speciaal onderwijs.
Op tientallen plaatsen in het land worden al gespecialiseerde voorzieningen in het regulier onderwijs ondergebracht of zijn scholen samengegaan in een geïntegreerde school.
Het ministerie van OCW ondersteunt deze beweging en heeft daartoe een nieuwe Beleidsregel experimenten regulier-speciaal onderwijs in het leven geroepen.

In de bundel 'Een goed voorbereide start' wordt vanuit de praktijkinitiatieven teruggekeken op hun ontwikkelingsgeschiedenis en ervaringen. In bijzonder wordt beschreven wat er in de start- en implementatiefase cruciaal is om serieus aandacht aan te geven. De publicatie is als PDF beschikbaar en te downloaden.

Webinar Beleidsregel experimenten regulier-speciaal onderwijs

oktober 2020 - Op 25 september 2020 vond het webinar plaats over de 'Experimenteerregeling samenwerking regulier en speciaal onderwijs'. Het webinar begon met een openingswoord van Marlies Peters van het Steunpunt Passend Onderwijs. Vervolgens gaf Marjan Zandbergen van het ministerie van OCW een presentatie over de mogelijkheden van de experimenteerregeling, gevolgd door Bert Molema en Ronald Bal van de Inspectie van het Onderwijs die ingingen op het toezichtskader. Tot slot vertelden Dolf van Veen, Marij Bosdriesz en Kees Kuijs van het NCOJ over het ondersteuningsprogramma.

Van het webinar is een video gemaakt die hieronder afgespeeld kan worden. Er zijn tijdens het webinar via een chat vragen gesteld. Deze en andere beantwoorde vragen over de Experimenteerregeling zijn te vinden op de vraag- en antwoordpagina.
In de antwoorden wordt ook verwezen naar inspirerende praktijkvoorbeelden die we voor het po en vo hebben verzameld. De presentaties zijn als PDF beschikbaar en te downloaden.

Nieuwe Beleidsregel experimenten regulier-speciaal onderwijs

juli 2020 - Er is een nieuwe Beleidsregel experimenten regulier-speciaal onderwijs. Doel ervan is om het mogelijk te maken dat intensieve samenwerking van speciale en reguliere scholen kan worden aangegaan, die past in de bredere ontwikkeling om tot meer inclusie en maatwerk voor leerlingen te komen. Met een geïntegreerde voorziening die meerdere onderwijssoorten aanbiedt, kunnen scholen kinderen een zo thuisnabij mogelijke onderwijsplek bieden en integraal tegemoetkomen aan de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen.
Beleidsregel uitgelegd en aanvraagprocedure

Dit experiment regelt dat een (v)so-school of instelling en een reguliere school voor primair of voortgezet onderwijs die intensief willen gaan samenwerken, zes jaar als één school kunnen functioneren (met de mogelijkheid tot 2 jaar verlenging). Dat wil zeggen dat de groepen leerlingen van deelnemende scholen onderling kunnen worden gemengd terwijl alle deelnemende scholen nog blijven bestaan. De scholen en instellingen houden gedurende het experiment hun BRIN. Het aantal deelnemers aan de nieuwe Beleidsregel blijft open, er komt dus geen maximum aan.

De oude (bestaande) Beleidsregel experimenten speciaal-regulier wordt ingetrokken. Scholen die al onder de oude Beleidsregel werken gaan automatisch over naar de nieuwe.

Kernpunten van de inhoud van de nieuwe regeling:

Samenwerking wordt mogelijk tussen alle scholen/schooltypen (sbo-bao is nu dus ook geïncludeerd) én ook de instellingen (dus scholen/voorzieningen van cluster 1 en 2).
De regeling wordt eenvoudiger, met minder voorwaarden.
Leerlingen uit bao, sbo en so of vo, vso en pro kunnen straks samen, gemengd, in een groep zitten.
Symbiose-overeenkomsten zijn niet meer nodig; vermelding in het OPP waar de noodzakelijke extra ondersteuning wordt geboden volstaat).
De 'fuik' aan het eind, dat een van de twee scholen moet worden opgeheven, is er nu uit.
Voor docenten van deelnemende (vso-)scholen wordt het mogelijk om gedurende de experimenteerperiode les te geven op de reguliere vo-school, ook als zij (nog) niet voldoen aan de daar geldende bevoegdheidseisen.
Evaluatie wordt aan OCW overgelaten, niet aan de experimenten zelf. Er komt dus beleidsonderzoek op de experimenten vanuit OCW.

Over zes tot acht jaar moet er dan een wet zijn, waarin die samenwerking structureel goed geregeld is. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een construct als samenwerkingsschool (samenwerken op basis van een interbestuurlijke samenwerkingsovereenkomst), waar verantwoording wordt afgelegd over een samenwerkingsschool.

Scholen kunnen voor het schooljaar 2020-2021 een aanvraag indienen voor 1 augustus 2020, voor het schooljaar 2021-2022 is dat voor 1 mei 2021. Dat is ook de laatste datum waarop een aanvraag kan worden gedaan om gebruik te kunnen maken van de Beleidsregel. Een aanvraag moet bestaan uit de volgende onderdelen:

Een plan van aanpak. Dit plan van aanpak gaat in op de inrichting van het experiment: visie, doelen, huisvesting, de wijze waarop de deelnemende scholen verwachten deze te gaan behalen en de planning. Het bevat tevens een voorstel voor het onderwijs- en ondersteuningsaanbod van de geïntegreerde voorziening. In het plan van aanpak dient te worden aangegeven hoe de deelnemende scholen tot deze afspraken verwachten te komen. Verder dient in het plan van aanpak uitgelegd te worden hoe men het beschikbare geld van de aparte scholen inzet (begroting). In het experimenteerplan wordt aangegeven hoe dit experiment is ingebed in systeem van kwaliteitszorg.
Een bewijs van instemming van de medezeggenschapsraden van deelnemende scholen en instellingen moet bij de aanvraag worden gevoegd.
Bij de aanvraag moet een bewijs van instemming door het samenwerkingsverband/de samenwerkingsverbanden worden gevoegd. Deze bepaling geldt niet voor instellingen.
Indien een van de deelnemende scholen of instellingen een sovso-school betreft, zal in het plan van aanpak ook duidelijk beschreven moeten worden, hoe het deel van de school dat niet onderdeel uitmaakt van het experiment in de nieuwe situatie wordt vormgegeven.
Een bewijs van instemming door de gemeente/gemeenten van de deelnemende scholen of instellingen, in verband met hun verantwoordelijkheid voor leerlingenvervoer, onderwijshuisvesting en leerplichthandhaving.

Een aanvraag wordt ingediend door het bevoegd gezag van de deelnemende scholen. Indien er meerdere bevoegde gezagsorganen betrokken zijn dienen zij gezamenlijk de aanvraag voor deelname aan het experiment in. De aanvraag kan worden ingediend bij het ministerie van OCW, onder vermelding van 'Experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs', Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag, of per e-mail naar m.zandbergen@minocw.nl
Gezien het krappe tijdsbestek hoeft de aanvraag niet volledig te zijn. Het dossier kan later aangevuld worden (bijvoorbeeld wanneer nog niet alle handtekeningen op tijd verkregen kunnen worden). Een mail of bericht aan de dienstpostbus met een kort voorstel is dan voldoende. Het dossier moet dan in de maand daarna aangevuld worden.

Meer informatie en desgewenst ondersteuning bij de aanvraag kan worden verkregen bij de ondersteuners samenwerking regulier-speciaal van het NCOJ, met Marij Bosdriesz van het NCOJ via marij.bosdriesz@ncoj.nl of 06 1661 0817.

Lees hier de Beleidsregel experimenten samenwerking regulier en speciaal onderwijs van 24 juni 2020, nr. KenO/24870315 van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media.

Praktijkvoorbeelden uit po en vo

juli 2020 - Nauwe samenwerking of integratie van regulier en speciaal onderwijs kan heel uiteenlopende vormen aannemen. Het scala loopt van een symbiose- of so-klas in het regulier onderwijs tot en met de integratie van regulier bao, sbo, so-clusters 2, 3 en 4, kinderopvang en jeugdhulp in een school. Of het samengaan van regulier voortgezet onderwijs, praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Om een indruk te geven van die verschillende praktijken en om u te inspireren, hebben we een aantal voorbeelden uit het primair- en voortgezet onderwijs beschreven.
Lees de beschrijvingen »

Symbiose-overeenkomst opnemen in het ontwikkelingsperspectief

juni 2020 - Als een leerling van een school voor (voortgezet) speciaal onderwijs een deel van het onderwijs gaat volgen in het regulier onderwijs of op een andere school voor speciaal of voortgezet speciaal onderwijs dan moet er een symbiose-overeenkomst worden opgesteld. Dat geldt ook als sprake is van het omgekeerde, dus van regulier naar speciaal. Het opstellen van zo'n overeenkomst brengt bureaucratische handelingen met zich mee. Zeker wanneer het gaat om grote aantallen leerlingen kan deze bureaucratische last onevenredig zwaar zijn.

Om de samenwerking door middel van symbiose efficiënter te laten verlopen gaat de Inspectie van het Onderwijs ermee akkoord dat de scholen de schriftelijke overeenkomst 'inbedden' in het ontwikkelingsperspectief. De richtlijn symbiose is hiervoor aangepast.
Op de website van de Inspectie is het aangepaste document "Symbiose: Richtlijn en checklist" gepubliceerd.

Regeling wordt verlengd en verbreed

februari 2020 - Minister Arie Slob (Onderwijs) wil het experiment voor samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs verlengen en verbreden. Dat maakte hij bekend op het congres 'Naar inclusiever onderwijs'. Met dit experiment moet het voor scholen makkelijker worden om kinderen in het speciaal en regulier onderwijs in één klas te plaatsen.
Binnen het huidige experiment kunnen reguliere scholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs voor vier jaar leerlingen volledig mengen. Maar na vier jaar moeten de twee scholen verder gaan als één geïntegreerde instelling waarbij de (v)so-school of -vestiging wordt opgeheven. Dit vinden veel scholen een te krap kader: een experiment moet ruimte geven om te kijken wat wel of niet werkt, daarvan moet geen verplichte uitkomst vaststaan.

Minister Slob heeft aangegeven dat hij hiermee aan de slag gaat. Daarnaast is het zijn intentie om het experiment te verlengen met 4 jaar. Het is de bedoeling dat scholen zich nog voor de zomer kunnen aanmelden.

Wat vindt de PO-Raad?

De PO-Raad is blij dat de minister het experiment gaat verbreden. Zij pleitten in de aanloop naar de evaluatie van de Wet passend onderwijs al voor een gezamenlijk onderwijsaanbod voor kinderen van het regulier en het speciaal onderwijs (so, sbo en vso). Het huidige experiment legt in de praktijk echter te veel beperkingen en onzekerheden op.

Het is wel essentieel dat ook het speciaal basisonderwijs (sbo) betrokken wordt bij de vernieuwde experimenteerregeling. Deze scholen mogen op dit moment niet aan het experiment meedoen. Daarnaast is het belangrijk dat alle scholen na vier jaar leerlingen kunnen blijven mengen als blijkt dat zij hiermee beter in staat zijn passend onderwijs te bieden. Daar is binnen het huidige experiment geen ruimte voor. Tot slot zien wij een belangrijke rol voor samenwerkingsverbanden bij het stimuleren van initiatieven op dit gebied.

Verslag conferentie 'Opbrengsten en perspectieven integratie speciaal en regulier onderwijs'

september 2019 - Op 20 september kwamen 270 deelnemers in het Muntgebouw in Utrecht bijeen voor de vierde landelijke conferentie over de integratie van speciaal en regulier onderwijs. Dit was op initiatief van het Steunpunt Passend Onderwijs, de PO-Raad, de VO-raad en het Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg (NCOJ).
Lees hier het verslag

Neem deel aan ontwikkelgroepen!

maart 2019 - Er gebeurt veel op het gebied van samenwerking en integratie van speciaal en regulier onderwijs. Praktijkonderzoeken in het primair en voortgezet onderwijs toonden een groeiend aantal initiatieven op dit terrein, met kansen en bedreigingen. Er is grote behoefte aan kennisdeling, uitwisseling en ondersteuning.

In het primair onderwijs functioneert al enige jaren een Ontwikkelgroep 'gespecialiseerd basisonderwijs', ingesteld door de PO-Raad en uitgevoerd door het Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg (NCOJ). In deze ontwikkelgroep participeren 12 praktijkinitiatieven van samenwerking of integratie van so, sbo en/of bao. Daarnaast wordt landelijk ondersteuning geboden aan beginnende initiatieven van scholen (regulier en speciaal) en samenwerkingsverbanden in het PO met vragen op het terrein van samenwerking en integratie. Bovendien worden er regelmatig uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd in de vorm van werkbezoeken en conferenties.
Wat we doen

Met ingang van januari 2019 worden al deze activiteiten op het terrein van de samenwerking en integratie van regulier en speciaal onderwijs gecontinueerd én verbreed naar het voortgezet onderwijs aangezien ook daar grote behoefte bestaat aan ondersteuning en kennisdeling. De uitvoering is ook nu in handen van het NCOJ, onder auspiciën van het Steunpunt Passend Onderwijs van de PO-Raad en VO-raad.

In het nieuwe programma willen we aan méér startende of gevorderde praktijkinitiatieven de kans geven om te participeren in een ontwikkelgroep. Op dit moment wordt gedacht aan twee PO-groepen en twee VO-groepen, één in Noord-Nederland en één in Zuid-Nederland. Op gezette tijden kunnen PO- en VO-initiatieven ook samenkomen, bijvoorbeeld als het thema is: de overgang van PO naar VO bij geïntegreerde voorzieningen.

Deze ontwikkelgroepen komen vier maal per jaar bijeen (bij voorkeur 'op locatie') rond inhoudelijke/methodische vraagstukken of organisatorische en meer beleidsmatige vragen en richten zich op uitwisseling, verdieping en werkontwikkeling. Te denken valt aan onderwerpen als de organisatie van samenwerking/integratie en financiering, de groepering van leerlingen, het volgen van werkprocessen, ondersteuning en professionalisering van medewerkers, het in beeld brengen van opbrengsten, de samenwerking met ouders en jeugdhulp/zorg, enz. De groepen kunnen waar nodig versterkt worden met binnen- en buitenlandse experts. De bevindingen van deze ontwikkelgroepen worden besproken op conferenties en gedeeld via de website.

Aanmelding voor een van de ontwikkelgroepen (PO of VO) is nu mogelijk!
Heeft u interesse om deel te nemen aan één van de ontwikkelgroepen dan kunt u dit nu kenbaar maken bij het Steunpunt Passend Onderwijs van de PO-Raad en VO-raad door het sturen van een e-mail naar het Steunpunt Passend Onderwijs.
Vermeld s.v.p. behalve uw naam, telefoonnummer en emailadres ook de betrokken scholen/schooltypen in PO of VO. Vanuit het NCOJ wordt dan snel contact met u opgenomen om meer inzicht te krijgen in het initiatief met het oog op het optimaal samenstellen van de ontwikkelgroepen.

Mocht u over de ontwikkelgroepen vragen hebben dan kunt u contact opnemen met Marij Bosdriesz van het NCOJ via marij.bosdriesz@ncoj.nl of 06 1661 0817.

Overige berichten

Niet het kind maar het onderwijs moet passend worden

februari 2018 - De Synergieschool in Roermond is een school voor regulier én speciaal basisonderwijs waar alle kinderen speciaal zijn. Aangezien kinderen verschillen, groeit ieder kind in een ander tempo en is het niet nodig dat ze allemaal dezelfde doelen behalen. Zo geven wij uitvoering aan wat passend onderwijs in onze ogen werkelijk is. Niet het kind, maar het onderwijs moet passend worden vanuit een erkende ongelijkheid, aldus directeur Hetty Belgers die de aanpak toelicht in het onderstaande filmpje.

Voertaal van rede is Engels.

Hoe integreer je so en sbo op school?

december 2018 - Prisma in Kampen is een geïntegreerde school voor speciaal onderwijs, cluster 3 en cluster 4, en speciaal basisonderwijs. Leerlingen van so en sbo zitten samen in één groep. Door de heterogene samenstelling leren leerlingen veel van elkaar. Ook leraren leren van elkaar. Door de samenwerking van so met sbo is er een bundeling van expertise. Deze bundeling biedt meer mogelijkheden voor de afstemming op de individuele onderwijsbehoefte van leerlingen.
Bekijk de video waarin kort wordt uitgelegd hoe dat in zijn werk gaat.

Verrassend Passend - beschrijvingen samenwerking vo en vso

november 2018 - Intensieve samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs - waar nodig in samenspraak met jeugdhulp, welzijn en zorg - is van groot belang om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften in het regulier onderwijs of in een geïntegreerde voorziening te kunnen ondersteunen. In de laatste jaren is door de invoering van passend onderwijs in diverse scholen en samenwerkingsverbanden een intensieve samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs op gang gekomen, en waar deze samenwerking al bestond, is die verder in een stroomversnelling geraakt. In de publicatie Verrassend-Passend zijn best practices van die samenwerking tussen vo en vso beschreven.
Verder lezen Verrassend-Passend

Passend arrangeren: maatwerk door samenwerking regulier en speciaal basisonderwijs

juli 2018 - De Talentencampus Venlo biedt een breed spectrum aan onderwijs: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Door intensief samen te werken kan maatwerk aan leerlingen worden aangeboden: een leerling die zijn stamgroep in het basisonderwijs heeft, kan voor een bepaald vak onderwijs krijgen in speciaal of speciaal basisonderwijs én omgekeerd.

Bron: leraar24.nl

Landelijke praktijkdag integratie so-sbo-bao 'Zien is geloven'

april 2018 - Op 18 april 2018 is de derde landelijke bijeenkomst georganiseerd over verdergaande samenwerking of integratie van so-sbo en regulier bao.
Circa honderdvijftig aanwezigen spraken over wat nu wel en niet mag. Het zou veel gemakkelijker moeten worden om leerlingen van verschillende onderwijstypen te kunnen mengen, als het aan directeuren, bestuurders en teamleiders ligt.
Lees het verslag van de PO-Raad

Beleidsregel van ministerie van OCW voor experimenten samenwerking regulier en speciaal onderwijs

april 2018 - Het samengaan van speciale en reguliere scholen past in een bredere ontwikkeling om tot meer maatwerk voor leerlingen te komen. Met een geïntegreerde voorziening die meerdere onderwijssoorten aanbiedt, kunnen scholen kinderen een zo thuisnabij mogelijke onderwijsplek bieden en integraal tegemoetkomen aan de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen. Daarnaast spelen in sommige regio's ook ontwikkelingen als leerlingendaling en negatieve verevening een rol. Een goede spreiding van speciale voorzieningen en de noodzaak van een zekere omvang voor het behoud van de speciale expertise vormen ook een aanleiding voor initiatieven tot integratie.

Achtergrond

Het is wettelijk mogelijk leerlingen met een ondersteuningsvraag in te schrijven in het reguliere onderwijs en de (v)so-school/-vestiging op te heffen. In de praktijk blijkt het voor ouders en leerkrachten echter een te grote overgang om leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte direct in te schrijven op een reguliere school. Juist omdat het gaat om kwetsbare leerlingen waarvan een deel een voortraject heeft met negatieve ervaringen op een reguliere school. Hierdoor is meer tijd nodig om vertrouwen te winnen en om de expertise op de reguliere school te borgen zodat in de ondersteuningsbehoefte van de kinderen kan worden voorzien. Daarom wordt experimenteerruimte mogelijk gemaakt waarbij reguliere scholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs voor vier jaar lang leerlingen volledig mogen mengen. Gedurende deze vier jaar blijven beide scholen bestaan en zullen beide scholen bekostiging ontvangen als zijnde twee aparte scholen. Na vier jaar zullen de twee scholen verder gaan als één geïntegreerde instelling waarbij de (v)so-school of -vestiging wordt opgeheven.

Bij de samenwerking tussen reguliere en speciale scholen in het voortgezet onderwijs zijn de bevoegdheden en de verschillen in cao een extra complicatie. Door deze verschillen kunnen leerkrachten van de vso school niet zomaar les gaan geven/gedetacheerd worden op een reguliere vo school, terwijl zij vaak wel veel pedagogische kwaliteiten hebben die nodig zijn om deze leerlingen een passende plek te bieden in het reguliere onderwijs. Bij een gefaseerde overgang door het mogelijk maken van het experiment, kunnen leerkrachten al wel hun expertise inzetten in het reguliere onderwijs en kunnen zij tegelijkertijd worden bijgeschoold. Bij de inzet op de reguliere vo school dient er rekening mee gehouden te worden dat het gaat om leerkrachten in opleiding.

Het doel

Met het experiment wordt meer maatwerk binnen de onderwijsondersteuning over de grenzen van onderwijssoorten heen gestimuleerd. De schotten tussen verschillende typen ondersteuning en onderwijssoorten (speciaal en regulier) verdwijnen, waardoor gerichtere ondersteuning van de leerling bij zijn/haar ontwikkeling mogelijk wordt. Door het inzetten van de kennis en expertise vanuit het speciaal onderwijs op reguliere scholen kunnen zowel leerlingen die voorheen op de speciale school stonden ingeschreven als leerlingen die al op de reguliere school zaten in hun ondersteuningsbehoeften worden voorzien en zijn er meer flexibele arrangementen mogelijk. Door het samenwerken van speciale en reguliere scholen worden reguliere scholen ook toegankelijker voor leerlingen met specifieke onderwijs- en ondersteuningsbehoeften, omdat er meer expertise op dit gebied aanwezig is op de scholen. Ook zal tussentijdse uitstroom van leerlingen van de reguliere school naar het speciaal onderwijs minder snel nodig zijn, omdat de reguliere school door zijn samenwerking met het speciaal onderwijs meer leerlingen de benodigde ondersteuning kan bieden. Door het samenvoegen van speciale en reguliere scholen kan efficiënter gebruik worden gemaakt van bestaande voorzieningen en expertise. Leerlingen met en zonder extra ondersteuningsbehoefte kunnen baat hebben bij de pedagogische kennis en expertise die voorheen alleen op de (v)so-school beschikbaar was en gezamenlijk gebruik maken van bijvoorbeeld hetzelfde gebouw en ondersteunend personeel

Inhoud van het experiment

Dit experiment maakt het mogelijk dat een (v)so-school of -vestiging en een reguliere school voor primair of voortgezet onderwijs die intensief willen gaan samenwerken, vier jaar als één school kunnen functioneren. Dat wil zeggen dat zij groepen leerlingen van deelnemende scholen onderling kunnen mengen terwijl alle deelnemende scholen nog blijven bestaan. Indien er wordt samengewerkt tussen twee hoofdvestigingen kan gedurende die vier jaar bijbehorende brinnummers behouden blijven en blijven de deelnemende scholen de daarbij behorende bekostiging ontvangen. Ook samenwerking met een nevenvestiging van een (v)so-school is mogelijk op basis van dit experiment. In dat geval wordt niet de school (met bijbehorend BRIN) aan het einde van het experiment opgeheven maar slechts de nevenvestiging (waar geen brinnummer met bijbehorende bekostiging aan verbonden is).

Omdat het op dit moment niet altijd mogelijk is voor vso-leraren om les te geven in het reguliere vo door het verschil in bevoegdheidseisen, wordt het voor docenten van deelnemende scholen ook mogelijk om gedurende de experimenteerperiode les te geven op de reguliere vo-school, ook als zij (nog) niet voldoen aan de daar geldende bevoegdheidseisen voor het vo. De experimenteerperiode kan gebruikt worden om scholing van het personeel te realiseren zodat op het moment dat wordt besloten om na vier jaar als één geïntegreerde school verder te gaan, docenten die les gaan geven op de reguliere vo school bevoegd zijn.

Voorwaarden experiment

Het experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs moet voldoen aan de volgende voorwaarden:

Het moet een samenwerking betreffen tussen de volgende onderwijssoorten: so-(s)bo of vso-vo
Deelnemende scholen kunnen voor aanvang van en/of gedurende de experimenteerperiode geen beoordeling als 'onvoldoende' of 'zeer zwak' van de Inspectie van het Onderwijs hebben ontvangen.
Deelnemende scholen werken mee aan door of namens de minister ingestelde onderzoekingen.
Gedurende het experiment is het bevoegd gezag van de school waar de leerlingen van beide scholen onderwijs volgen verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Dit betekent dat het bevoegd gezag van de reguliere school het aanspreekpunt voor de Inspectie zal zijn.

Aanvraag deelname experiment

Een aanvraag voor deelname aan het experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs kan worden ingediend bij OCW, onder vermelding van 'Passend onderwijs', Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag. Een bevoegd gezagsorgaan van een de twee deelnemende scholen die intensief met elkaar willen gaan samenwerken dient hierbij de aanvraag in.
Scholen kunnen zich tot 1 mei voor aanvang van het schooljaar waarop zij willen deelnemen aan het experiment een aanvraag indienen.
Een aanvraag moet bestaan uit de volgende onderdelen:

Een intentieverklaring waarin door het bevoegd gezagsorgaan/de bevoegde gezagsorganen waaronder de scholen vallen, wordt verklaard dat de scholen toewerken naar een geïntegreerde voorziening. Concreet betekent dit zij toewerken naar opheffing van de (v)so-school of -vestiging na het experiment en er een reguliere school met een specifiek profiel ontstaat. Wanneer de samenwerking niet wordt voortgezet, zullen deelnemende scholen conform de oude staat worden hersteld.
De intentieverklaring gaat gepaard met een plan van aanpak. Dit plan van aanpak gaat in op de inrichting van het experiment: visie, doelen, huisvesting, de wijze waarop de deelnemende scholen verwachten deze te gaan behalen en de planning. Het bevat tevens een voorstel voor het onderwijs- en ondersteuningsaanbod van de reguliere school met het specifieke profiel. Dit houdt concreet in dat de reguliere school ook in staat is extra ondersteuning te bieden aan leerlingen zoals die wordt geboden op de speciaal onderwijsschool waarmee zij intensief gaat samenwerken. Wanneer de scholen na afloop van het experiment besluiten om definitief als één geïntegreerde school verder te gaan, zullen er afspraken over de overdracht van leerlingen en personeel, de borging van expertise, de inventaris en het schoolgebouw moeten plaatsvinden. In het plan van aanpak dient te worden aangegeven hoe de deelnemende scholen tot deze afspraken verwachten te komen. Verder dient in het plan van aanpak aangegeven te worden hoe men het beschikbare geld van de twee aparte scholen inzet (begroting). Tot slot moet ook in het plan van aanpak aangegeven worden op welke manier wordt geëvalueerd gedurende het experiment. Hierbij hoort ook een uiterlijke rapportering op 1 mei van het laatste jaar van het experiment naar de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de stand van zaken en over hoe het vervolg van de samenwerking tussen de scholen eruit gaat zien. Een eventueel verzoek tot verlenging kan ook op dit moment ingediend worden.
Het bestuur stemt in met het experiment. Indien twee besturen betrokken zijn, is van beide besturen instemming nodig. Bij de aanvraag moet een bewijs van instemming door het bestuur/de besturen worden gevoegd.
Het samenwerkingsverband stemt in met het experiment. Indien de scholen in twee samenwerkingsverbanden liggen is van beide samenwerkingsverbanden instemming nodig. Bij de aanvraag moet een bewijs van instemming door het samenwerkingsverband/de samenwerkingsverbanden worden gevoegd.
De medezeggenschapsraden van deelnemende scholen stemmen in met het experiment. Een bewijs van instemming moet bij de aanvraag worden gevoegd. Instemming van de ondersteuningsplanra(a)d(en) van het samenwerkingsverband(en) is geen eis. De OPR kan desgewenst om advies worden gevraagd.
De gemeente(n) van de deelnemende (vestigingen van) scholen stemt(/en) in met het in met het experiment in verband met hun verantwoordelijkheid voor leerlingenvervoer en onderwijshuisvesting. Bij de aanvraag moet een bewijs van instemming door de gemeente/gemeenten worden gevoegd. Ook is het van belang dat de leerplichtambtenaren van de gemeenten waar de leerlingen wonen op de hoogte zijn dat de leerlingen weliswaar nog ingeschreven blijven staan op de (v)so-school maar daar geen onderwijs volgen.

Toekenning van het experiment

In totaal zullen er in het eerste jaar minimaal twee initiatieven moeten deelnemen aan het experiment. In beide schooljaren waarin gestart kan worden met het experiment kunnen maximaal 10 initiatieven deelnemen. Indien zich meer instellingen aanmelden dan mogelijk gezien de uitvoerbaarheid van het experiment, kan selectie plaatsvinden op basis van de hieronder genoemde criteria. De minister neemt gelijktijdig een besluit over de ingediende aanvragen. Dit zal binnen 8 weken na de uiterlijke datum waarop de aanvragen kunnen worden ingediend (1 mei) plaatsvinden. De minister zal bij de selectie rekening houden met de volgorde van indienen en de variëteit van de deelnemende initiatieven (primair of voortgezet onderwijs en de verschillende onderwijssoorten).

Informatie van OCW bij beleidsregel experimenten samenwerking, april 2018
Beleidsregel experiment samenwerking regulier en speciaal_onderwijs

Bron: Ministerie van OCW

Plaatsen van leerlingen in een geïntegreerde setting

november 2017 - De ontschotting of integratie van so, sbo en bao staat volop in de belangstelling. De vorm en inhoud van die samenwerking verschilt sterk. Maar een aantal vragen komt vrijwel overal op die we in een aantal korte notities behandelen. Het eerste thema in de reeks 'Integratie so-sbo-bao in ontwikkeling' geeft antwoord op de volgende vragen: voor welke leerlingen is een geïntegreerde voorziening van so-sbo-bao een passende plek; op basis waarvan stel je vast wat elke leerling nodig heeft en wat er dan geboden kan worden en waar; en op basis waarvan groepeer je de leerlingen?
Lees verder over Experimentregeling »

Achtergrond

Het samengaan van speciale en reguliere scholen past in een bredere ontwikkeling om tot meer maatwerk voor leerlingen te komen. Met een geïntegreerde voorziening kunnen scholen kinderen een zo thuisnabij mogelijke onderwijsplek bieden en integraal tegemoetkomen aan de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen. Daarnaast spelen in sommige regio's ook ontwikkelingen als leerlingendaling en negatieve verevening een rol. Een goede spreiding van speciale voorzieningen en de noodzaak van een zekere omvang voor het behoud van de speciale expertise vormen ook een aanleiding voor initiatieven tot integratie.

Het is wettelijk mogelijk leerlingen met een ondersteuningsvraag in te schrijven in het regulier onderwijs en de (voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so)-school/vestiging op te heffen. In de praktijk blijkt het voor ouders en leerkrachten echter een te grote overgang om leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte direct in te schrijven op een reguliere school. Juist omdat het gaat om kwetsbare leerlingen waarvan een deel een voortraject heeft met negatieve ervaringen op een reguliere school. Hierdoor is meer tijd nodig om vertrouwen te winnen en om de expertise op de reguliere school te borgen zodat in de ondersteuningsbehoefte van de kinderen kan worden voorzien. Daarom wordt experimenteerruimte geboden waarmee reguliere scholen en (v)so-scholen voor vier jaar lang leerlingen volledig mogen mengen voordat zij de (v)so-school opheffen en verder gaan als één geïntegreerde school.

Eind januari/begin februari 2018 wordt de beleidsregel voor het experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs gepubliceerd. U kunt in het schooljaar 2018-2019 en in het schooljaar 2019-2020 deelnemen aan het experiment.

Inhoud experiment

Het experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs regelt dat een vso school/vestiging en een reguliere school voor voortgezet onderwijs (vo) of een so-school/vestiging en een school voor (speciaal) basisonderwijs ((s)bo) die geïntegreerd onderwijs willen vormgeven, vier jaar als één school kunnen functioneren. Dat wil zeggen dat zij groepen leerlingen van deelnemende scholen onderling kunnen mengen terwijl alle deelnemende scholen nog blijven bestaan. Na vier jaar gaan de scholen verder als één geïntegreerde school waarbij de (v)so-school wordt opgeheven.

Omdat het op dit moment niet altijd mogelijk is voor vso-leraren om les te geven in het reguliere vo door het verschil in bevoegdheidseisen, wordt het voor docenten van scholen die deelnemen aan het experiment ook mogelijk om gedurende de experimenteerperiode les te geven op de reguliere vo-school, ook als zij (nog) niet voldoen aan de daar geldende bevoegdheidseisen voor het vo. De experimenteerperiode kan gebruikt worden om scholing van het personeel te realiseren zodat op het moment dat wordt besloten om na vier jaar als één geïntegreerde school verder te gaan, docenten die les gaan geven op de reguliere vo-school bevoegd zijn.

Voorwaarde experiment

Het experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs moet voldoen aan de volgende voorwaarden:

Het moet een samenwerking betreffen tussen de volgende onderwijssoorten: so-(s)bo of vso-vo.
Deelnemende scholen mogen voor aanvang van en/of gedurende de experimenteerperiode geen beoordeling als 'zwak' of 'zeer zwak' van de Inspectie van het Onderwijs hebben ontvangen.
Deelnemende scholen werken mee aan door of namens de minister ingestelde onderzoekingen.
Gedurende het experiment is het bevoegd gezag van de school waar de leerlingen van beide scholen onderwijs volgen verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Dit betekent dat het bevoegd gezag van de reguliere school hiervoor het aanspreekpunt voor de Inspectie zal zijn.

Voorlichtingsbijeenkomst

Op 5 februari 2018 is er een voorlichtingsbijeenkomst gepland waar ook de inspectie bij aanwezig zal zijn. Om te kunnen bezien of deze bijeenkomst begin februari noodzakelijk is, willen wij u vragen zich voor 19 januari aan te melden via implementatiepassendonderwijs@minocw.nl. De bijeenkomst is enkel bedoeld voor mensen die voornemens zijn om voor 1 mei 2018 een volledige aanvraag voor deelname aan het experiment in te dienen zodat zij komend schooljaar kunnen starten met het experiment.

Toelichting beleidsmaatregel experiment samenwerking regulier en speciaal_onderwijs
Beleidsregel experiment samenwerking regulier en speciaal onderwijs

Bron: Ministerie van OCW

Tweedaagse voor samenwerkingsverbanden passend onderwijs

oktober 2017 - De Tweedaagse voor samenwerkingsverbanden passend onderwijs in Lunteren op 5 en 6 oktober had als motto: 'Samen leren leven'. Bij zo'n titel kon aandacht voor de steeds verder gaande integratie van so en sbo en regulier bao niet ontbreken. Dolf van Veen en Marij Bosdriesz hebben daarom twee goedbezochte workshops gegeven over de landelijke ontwikkelingen op dit gebied. In de zaal bleken tal van vragen te leven, maar ook heel veel plannen, initiatieven en praktijken op dit vlak.

Agenda

Op dit moment zijn er geen publieke activiteiten gepland.

Vraag of advies?

Heeft u een vraag of behoefte aan samenspraak/advies over samenwerking en integratie van speciaal en regulier onderwijs dan kunt u ons een e-mail sturen.

Wie voeren de ondersteuning uit?

De ondersteuning wordt geboden vanuit een groep leidinggevenden van praktijkvoorbeelden uit de ontwikkelgroep en andere experts, zoals Alfons Timmerhuis, Marij Bosdriesz en Dolf van Veen. Zij zijn beschikbaar om vragen uit het veld te beantwoorden of mee te denken over aanpakken of oplossingen. Dit omvat expliciet geen intensieve ondersteuning op locatie.

Ondersteuningsprogramma samenwerking en integratie speciaal en regulier onderwijs

Andere vragen over passend onderwijs en samenwerkingsverbanden po en vo?

Voor overige vragen over passend onderwijs en samenwerkingsverbanden kunt u terecht bij het Steunpunt Passend Onderwijs.